Żył sobie pewien mężczyzna i jego żona

Szanowny Panie Profesorze, 

czy zdanie "Żył raz sobie pewien mężczyzna i jego żona" jest poprawne, czy należałoby raczej użyć orzeczenia w liczbie mnogiej? Czy usunięcie wyrazu "pewien" cokolwiek tu zmieni? Dziękuję za odpowiedź.

Z wyrazami szacunku

Michał

Odpowiedź PJ:

Forma orzeczenia w liczbie pojedynczej przy takim podmiocie jest dopuszczalna. Moje badania dowodzą, że większość Polaków właśnie tak powie. Liczba mnoga też będzie poprawna, nawet bywa polecana w niektórych słownikach. Czasem jednak trudno ją zaplanować (najpierw tworzy się formę orzeczenia) i nie do końca się wszystkim podoba (por. Żyli sobie pewien mężczyzna i jego żona). Dlatego zdania z formą pojedynczą orzeczenia przy takim szyku występowały w polszczyźnie już od okresu staropolskiego. Usunięcie wyrazu pewien nie wpłynie na składnię orzeczenia z podmiotem. Przy szyku odwrotnym (podmiot + orzeczenie) bezwzględnie wymagane byłoby orzeczenie mnogie.
W razie zainteresowania składnią podmiotu szeregowego polecam moje dwie książki: "Budowa i składnia podmiotu szeregowego w polszczyźnie do 1939 roku" (Wyd. UJK) oraz "Składnia podmiotu szeregowego we współczesnym języku polskim" (Libron, Kraków).

Piotr Zbróg, IFP UJK

<< Powrót